In het lentenummer van Gazet van Zurgenborg – de krant van de wijk waar boekhandel/uitgeverij Kartonnen Dozen gevestigd is – verscheen een prachtige bespreking van de bundel en van de boekvoorstelling.
Je kan het artikel hier online lezen.
Recensie op Goodreads door Willy Schuyesmans
13 februari 2017
‘De rug van een hand’ is een indrukwekkende poëziebundel over de veertien liefdes van Violante Juarez Oliveira. Wie de roman van M.J. Pas: De taal van boekenruggen, heeft gelezen zal die Violante herkennen als een van de hoofdpersonen uit dit boek. Hier is haar naam een pseudoniem voor de auteur Johanna Pas en – naar ze zelf liet doorschemeren – zowat haar alter ego.
In korte, toegankelijke, maar prachtig geformuleerde verzen beschrijft Violante/Pas de vele liefdes uit haar leven, nu eens vlijmscherp, dan weer als een vage, haast vergeten herinnering. Maar echt vergeten is ze er geen enkele, zeker niet de eerste.
Mijn eerste liefde was / de grootste / niet / maar het verraad / werd nooit meer overtroffen // en dat ze boven mij / de dood verkoos
Liefde, pijn, verlangen, verraad, angst, teleurstelling, verveling, vreugde of verdriet… het wordt allemaal fluisterend, prevelend uitgesproken alsof het vanzelf spreekt, maar het spreekt niet vanzelf. Dat voel je als je beter leest: elke zin is zorgvuldig en langdurig gekauwd en geproefd en is wellicht pas na jaren in deze nu gedrukte vorm neergeschreven.
Een paar voorbeelden:
Na een breuk heet het:
Je hebt je handen / vrij nu / zegt ze // Dat is toch / wat je wilde
Of bij een nieuwe verliefdheid:
Zo simpel is het / is het altijd / je weet het / in een oogopslag // of twee / als je heel even / niet hebt opgelet
Niet elke liefde wordt wat:
De woorden / stroomden // niet het bloed
Armen en handen spelen vaak een rol:
Mijn armen / waren groter / dan mijn hart // Ik hield je / hand nog vast / terwijl ik je vergat
Of in het gedicht ‘Lof’:
De liefjes / die ik na haar had? // een eerbetoon / en geen verraad // In al wie na haar kwam / was ik haar handen
Kortom een bundel over liefde(s) die al dan niet toevallig vlak voor Valentijn verschijnt, maar vele keren dieper gaat, met doorleefde gedichten die je met plezier leest… en herleest… en herleest…..
iStoire is een magazine over lezen en schrijven. De manier waarop we lezen, schrijven, onze creaties of onszelf promoten is aan het veranderen doordat het internet alsmaar meer deel uitmaakt van onze werk en leefgewoonten. Het boekenvak en alle betrokkenen zijn nog niet altijd voldoende klaar om in te spelen op wat het internetpubliek verwacht. iStoire wil hiervan verslag uitbrengen aan lezers, en voorziet in begeleiding van organisaties, boekhandels, uitgevers en iedereen die zich via het internet en andere media online en offline wil profileren.
Bovendien zet iStoire korte verhalen in de kijker: online, op het podium en in print.
Ze publiceren ook artikels over eigenzinnige uitgeefprojecten en in het kader daarvan verscheen dit artikel over mijn roman De taal van boekenruggen op hun site:
www.istoire.be/de-taal-van-boekenruggen/
Willy Schuyesmans, Goodreads, 3 oktober 2014
Soms klikt het meteen tussen mensen. Je voelt dat je bij elkaar hoort. De liefde ontluikt. Dan zeg je dingen zoals:
Jij maakt
zeg ik
van mijn verhaal
een hand –
waarmee ik zacht
over mijn eigen hoofd
kan aaien
Maar op een dag komt er een kink in de kabel. De relatie wordt verbroken, en je blijft met een kater zitten. Het leven wil niet meer wennen.
Ik wilde je
het liefst vergeten
maar jij
jij bleef
als natte aarde
aan mijn handen kleven
Johanna Pas weet in simpele korte gedichtjes de verlatenheid die met zo’n breuk gepaard gaat, te verwoorden. Ze maakt er een suite van vol emotionele verwerking van het verlies. De pijn blijft schrijnen.
na zeven dagen
zie ik je aanwezigheid
in elk detail
ik kruip in bed
maar zelfs de geur
van niet-gewassen lakens
brengt je hier
Pas schreef hiermee een ode aan de liefde en aan de pijn die ermee gepaard gaat. De expressieve lijntekeningen die André Sollie eraan toevoegde, verhogen het genot bij lezen en kijken.
Willy Schuyesmans (auteur van onder meer Hoerenjong en te veel andere boeken om op te noemen) over De lelijke kleine zeemeermin:
Al lijken niet alle gedichten in deze bundel helemaal voldragen, toch staan er pareltjes tussen. Johanna Pas beschikt over een rijke, beweeglijke taal met een aantal mooie vondsten, maar vooral over een ijzersterk ritme, waardoor haar gedichten zich heel goed laten voordragen.
Hoe mooi toch een zin als:
De achteloze
wreedheid van de hand die rustend
op mijn kinderhoofd mij onder water
dwong – en hoe ik naderhand alleen
het water haatte – niet de man.
(uit: Zwembad)
Of dat gedicht ‘Regen’:
Er was alleen maar dat. De
regen en een mond – twee
lippen en een tong – en dat
jouw hand de mijne zocht
en vond
Maar mijn favorieten zijn ‘Speelplaats’ en ‘Dieptezicht’
Ik kende Johanna Pas helemaal niet, maar ben wel gecharmeerd door haar gedichten. Ik ga nog ander werk van haar lezen.
Recensie Zizo april 2010
Diep in mij schuilt een pater-missionaris, die af en toe de kop opsteekt en iedereen rond mij te onpas en onuitstaanbaar hardnekkig wil overtuigen van stellingen allerhande. Dat poëzie niet per definitie onverstaanbaar is en niet alleen voor ingewijden, bijvoorbeeld. Johanna Pas heeft zonet een dichtbundel uit die de pater graag zal bovenhalen ter ondersteuning van die stelling. Verraderlijk eenvoudig, toegankelijk en over ldvd, dus zo universeel als maar kan. Zo universeel als dit bijvoorbeeld:
Verlaat me dan, zeg ik
zodat ik kan gaan huilen
en geef me
mijn verleden
weer terug
Klein boekje, grote woorden. André Sollie, kersvers winnaar van de Boekenpauw, maakte de tekeningen in deze mooie uitgave. Ik koop er twee, één voor mezelf en één voor de pater. (JL)
Recensie cjp magazine 25 februari 2010
25 Februari 2010
Beter één boek in de hand dan tien in de kast. We kregen een broekzakgroot poëziebundeltje in de handen gestopt en zijn dolenthousiast. Soms kunnen weinig woorden veel zeggen.
Johanna Pas en André Sollie zetten een sterk en teder verhaal neer. Een klein boekje van nog geen zestig pagina’s, maar eentje om dicht bij je te houden en te lezen in je warme bed terwijl het buiten vriest dat het kraakt. De werkelijkheid ligt vaak anders, maar hopelijk wint Uitgeverij ’t Verschil met de dichtbundel Soms gaan bomen staande dood wat aan bekendheid. Ze verdienen het. Door hun keuze om zich te specialiseren in boeken met als basisthema homoseksualiteit zijn zij een mijlpaal in deze tijd waar de integratie van holebi’s een noodzakelijk, maar helaas soms nog heikel punt is.
Woordkunstenares van dienst? De relatief onbekende Johanna Pas, van wie de ontdekking ons aangenaam verrast heeft. Ze publiceerden al eerder Alleen met jou. Een novelle. Vertalingen van enkele boeken als Dubbel Doelwit (Xenia Alexia en Kim Baldwin) en Landing (Emma Donoghue) staan eveneens op haar naam. Voor de rest wijdt Johanna zich vooral aan de
poëzie, liefst zo kort, bondig en uitgepuurd mogelijk. En zo hebben wij het graag. Voor deze bundel is haar partner in poetry André Sollie, de gelauwerde kinder- en jeugdboekenillustrator. Zijn schetsmatige en gevatte tekeningen bewijzen dat hij Johanna’s poëzie perfect aanvoelt.
Kernwoorden: een simpele, maar tragische, liefdesgeschiedenis. Twee verliefde vrouwen en hun opbloeiende liefde. De relatie is kort en heftig en valt daarna uit elkaar, veel te traag en pijnlijk voor zolang het eigenlijk maar geduurd heeft. Johanna Pas beschrijft dit alles met een handvol woorden, maar de beelden die ze oproept blijven je lang bij. De tekeningen van André Sollie maken het verhaalbeeld compleet. Johanna’s gedichten zijn niet langer dan een regel of zeven. Geen enkel woord is overbodig. Er staat in de hele bundel geen enkele beschrijving van de personages of van wat ze exact doen – enkel wat ze voelen. Toch komt het verhaal tot in het kleinste detail in je hoofd tot leven.
Soms gaan bomen staande dood lees je op verschillende manieren. Als een beknopte roman of als een echte dichtbundel. Een multifunctioneel stukje literatuur, noemen we dat dan. Bij de traditionele dichtbundel heb je niet altijd de neiging te beginnen lezen bij het eerste gedicht en te eindigen bij het laatste, zoals je bij een roman doet. Je bladert liever door de gedichten en kiest er hier en daar eentje uit. Dit poëzieboekje van de eerste tot de laatste pagina lezen is het meest vanzelfsprekend, maar absoluut niet noodzakelijk. Gedicht na gedicht mis je niets van het verhaal en de mooie tekeningen. Het boekje op een willekeurige pagina openslaan is zeker ook mogelijk. Op elke bladzijde staat een gedicht dat perfect apart gelezen mag en kan worden. Een boekje om te koesteren.
En ik – / ik wou niet / dat je anders was / Ik wou dat je / als ik maar ongebroken / was / maar dat je ongebroken was / dat kon ik niet verdragen